Eriş­kin aşı­la­ma­sı (25.01.2018)

A­şı­la­ma de­yin­ce has­ta­la­rı­mı­zın ço­ğu sa­de­ce ço­cuk­la­ra uy­gu­la­nır di­ye dü­şün­mek­te­dir. An­cak aşı­la­ma­nın eriş­kin bi­rey­ler için hat­ta fark­lı yaş grup­la­rı ve has­ta­lık­lar için uy­gu­la­nan tip­le­ri­de mev­cut­tur. Aşı ön­ce­lik­le bu­la­şı­cı has­ta­lık­lar­dan ko­run­mak için ge­liş­ti­ri­len tıp­ta­ki en te­mel ve ge­çer­li­li­ği tar­tış­ma­sız yön­tem­dir. 
1­-A­şı na­sıl ça­lı­şı­yor? ­
A­şı­la­ma­da in­san vü­cu­du­na bu­la­şı­cı has­ta­lık et­ke­ni­nin tak­li­di ve­ri­lir. Aşı­yı vü­cu­da uy­gu­la­dı­ğı­mız­da sa­vun­ma hüc­re­le­ri bu ya­ban­cı mad­de­yi ta­nı­yıp ona kar­şı an­ti­kor oluş­tur­mak­ta. Bu et­ken­le vü­cut tek­rar kar­şı­laş­tı­ğın­da ha­fı­za sa­vun­ma hüc­re­le­ri bu­nu ha­tır­la­ya­rak an­ti­kor ya­nı­tı­nı hız­la ger­çek­leş­tir­mek­te­dir. Ama ta­bii ki bu se­nar­yo her za­man böy­le iş­le­mi­yor. Özel­lik­le yaş­lı­lar­da ve ba­zı özel has­ta grup­la­rın­da an­ti­kor ya­nı­tı ge­ci­ki­yor ve­ya hiç oluş­ma­ya­bi­li­yor, ya da da­ha kö­tü­sü bu an­ti­kor as­lın­da var gi­bi gö­rü­nüp iş gör­mü­yor. 
­Tüm bu kar­ma­şık sis­te­me mü­da­hil ola­bil­mek adı­na eriş­kin­ler­de han­gi aşı­la­rın, ne za­man ve ki­me uy­gu­lan­ma­sı­nın şart ol­du­ğu­nu bil­mek ge­rek­li­dir.
2­-E­riş­kin­de aşı­la­ma şart mı­dır, han­gi aşı, ki­me ve han­gi doz­da? 
E­riş­kin­ler­de her yaş gru­bu­na şart de­ğil­dir. An­cak önem­li yan­daş has­ta­lık­la­rı olan­la­ra uy­gu­lan­ma­dı­ğı za­man ölüm­le so­nuç­la­nan kli­nik tab­lo­lar­dan ko­run­mak için eriş­kin­ler­de de aşı­la­ma öne­ri­yo­ruz. Tab­lo­da ta­nım­la­nan grup­lar dı­şın­da is­te­ğe bağ­lı uy­gu­la­ma­lar ko­nu­sun­da he­ki­mi­niz ile gö­rüş­me­niz ge­rek­li­dir. ­

­*Ek has­ta­lık= As­tım, kro­nik bron­şit, kro­nik böb­rek yet­mez­li­ği, kalp yet­mez­li­ği, yük­sek tan­si­yon, şe­ker has­ta­lı­ğı, ba­ğı­şık­lık sis­te­mi ye­ter­siz­li­ği, kan­ser var­lı­ğı. 

 3- Aşı­lar­da­ki ko­ru­yu­cu mad­de­ler var mı­dır ve za­rar­lı mı­dır? ­
A­şı­la­rın içe­ri­sin­de et­kin­li­ği­ni art­tır­mak ve ko­ru­mak için ek mad­de­ler var­dır. An­cak bu mad­de­le­rin he­men hep­si in­san sağ­lı­ğı için uy­gu­lan­ma­sın­da sa­kın­ca ol­ma­yan ya da aşı­rı du­yar­lı­lık ha­riç za­ra­rı ol­ma­yan mo­le­kül­ler­dir. Kı­sa­ca bun­la­rın in­san sağ­lı­ğı için za­rar­lı ol­du­ğu gös­te­ril­miş de­ğil­dir. 
­Son yıl­lar­da özel­lik­le ço­cuk­luk ça­ğı aşı uy­gu­la­ma­la­rı ile otizm ara­sın­da­ki iliş­ki sor­gu­la­nır ha­le gel­miş ve özel­lik­le ba­zı ai­le­ler ço­cuk­luk ça­ğı aşı­la­rı­nı yap­tır­mak ye­ri­ne, ço­cuk­la­rı­mı­zı hij­yen ile en­fek­si­yon­dan ko­ru­ma yo­lu­nu ter­cih et­miş­ler­dir. Ama unu­tul­ma­ma­lı­dır ki hiç­bir hij­yen yön­te­mi ki­şi­yi en­fek­si­yon­lar­dan %100 ko­ru­maz. Ay­rı­ca yo­ğun hij­yen uy­gu­lan­ma­sı da ya­rar­lı mik­ro or­ga­niz­ma­la­rın vü­cu­du­mu­za yer­leş­me­si­ni ve ba­ğı­şık­lık sis­te­mi­nin tam ge­liş­me­si­ni en­gel­ler. Aşı­la­ma­da ki te­mel man­tı­ğı hep ha­tır­da tut­mak ge­rek­li­dir; aşı si­zin has­ta ol­ma­nı­zı en­gel­le­mez ama has­ta­lık­tan öl­me­ni­zi en­gel­ler. 
4-­Kan­ser aşı­la­rı ve­ya ge­le­cek aşı tek­no­lo­ji­le­ri bi­ze ne va­at edi­yor? 
­Kan­ser te­da­vi­sin­de kul­la­nı­lan ilaç­la­rın he­men hep­si ay­nı za­man­da kan­se­ro­jen et­ki­le­ri ol­du­ğu bi­li­nen ilaç­lar­dır. Bu ne­den­le gü­nü­müz­de ilaç sek­tö­rü çok bü­yük bir hız­la gen te­da­vi­si ve kan­ser aşı­la­rı üze­rin­de yo­ğun­laş­mak­ta­dır. Bu­ra­da te­mel he­def kan­se­rin ge­ne­tik ko­du­nun ak­tif ha­le gel­me­si­ni en­gel­le­me ve kan­ser­li hüc­re­nin kont­rol­süz bö­lün­me­si­ni hüc­re­ye öz­gül dur­dur­mak­tır. Bu­gün en po­pü­ler uy­gu­la­ma ala­nı ak­ci­ğer kan­se­ri aşı­sı­dır. Bu­ra­da gen dü­ze­yin­de te­da­vi ba­şa­rı­sı he­def­len­mek­te ve ki­şi­nin bir ne­vi ge­ne­tik ko­du dü­zen­len­mek­te­dir. Asıl he­def ise za­ten vü­cu­du­muz­da bu­lu­nan il­gi­li kan­ser ge­ni­nin ya­ka­la­nıp ak­tif ha­le gel­me­si­nin en­gel­len­me­si­dir. Gen tek­no­lo­ji­si ve mü­hen­dis­li­ği bu­nu ya­pa­bi­lir ha­le gel­di. Bu­ra­da di­ğer önem­li bir ge­liş­me ise uy­gu­la­dı­ğı­mız aşı­la­rın ya da te­da­vi­le­rin ki­şi­ye özel ha­le ge­ti­ri­le­bil­me­si bu­nun ya­nın­da yan et­ki­le­ri­nin aza­mi­ye in­me­si­dir. 
­Kan­ser ve çok di­renç­li ba­zı en­fek­si­yon­lar­da aşı­la­ma ile ba­ğı­şık­lık sis­te­mi res­to­ras­yo­nu ya­pı­la­rak te­da­vi edil­mek­te­dir.